De Ice Bucket Challenge… Is dat nou mediawijsheid?

De studenten kijken naar het digibord waarop drie foto’s staan. Voor hen ligt een uitgeprint exemplaar van het Mediawijsheid Competentiemodel. Kort licht ik de foto’s toe op het digibord:

• De Ice Bucket Challenge (geldinzameling voor ALS)
• De iCloud hack (verspreiding naaktfoto’s van bekende actrices)
• Popcorn Time (gemakkelijk illegaal films downloaden)

Ze herkennen de casussen direct. ‘Overleg in tweetallen,’ geef ik aan. ‘Op welke manier hebben deze casussen nu te maken met mediawijsheid?’ Enigszins onzeker kijken de studenten van het digibord naar het Mediawijsheid Competentiemodel en terug. Al snel beginnen ze te wijzen en met elkaar te praten. Na drie minuten start ik de plenaire bespreking: ‘Die Ice Bucket Challenge… Is dat nou mediawijsheid?’

Studenten leggen uit dat ze meerdere competenties herkennen in deze specifieke casus, namelijk

• Participeren in sociale media (de video’s worden verspreid via Facebook)
• Content creëren (deelnemers maken immers hun eigen video)
• Inzicht hebben in de medialisering van de samenleving (het is een nieuw mediafenomeen)
• Doelen realiseren met media (bekendheid generen over en geld inzamelen voor ALS)

Ik ben zeer tevreden over hun bevindingen; het is hun eerste les mediawijsheid en tien minuten geleden had geen van deze studenten ooit gehoord over het Mediawijsheid Competentiemodel.

De minor
Dit studiejaar verzorg ik voor de tweede maal het onderdeel Mediawijsheid binnen de minor Wereldvakken. Alle vierdejaarsstudenten binnen de Hogeschool Utrecht (HU) zijn verplicht om een minor te volgen en zij kunnen kiezen uit meer dan 100 verschillende minors, variërend van sportjournalistiek tot globalising business. Dit jaar volgen twintig pabo-studenten de minor Wereldvakken.

Het onderdeel Mediawijsheid is een eenheid van vijf studiepunten binnen de minor Wereldvakken met een eigen toetsing en inhoud. Nadat ik dit onderdeel heb overgenomen van één van mijn collega’s, heb ik de inhoud radicaal veranderd, voornamelijk vanwege het Mediawijsheid Competentiemodel. Maar hoe pas ik dit model dan toe in mijn lessen?

Het Mediawijsheid Competentiemodel
Het Mediawijsheid Competentiemodel geeft een concrete invulling aan het begrip ‘mediawijsheid’ en geeft daarbij een specifieke uitwerking voor pabo-studenten. Per competentie dienen studenten zichzelf te meten aan het begin van de minor en daaruit volgt een persoonlijke leervraag waaraan ze tijdens de minor willen werken. Aan het eind maken studenten een nieuwe meting en evalueren ze hoe hun leerproces is geweest.

Het onderwerp mediawijsheid is altijd al onderdeel geweest van mijn lesinhouden. Voordat het Mediawijsheid Competentiemodel was gepubliceerd, hanteerde ik een alternatieve indeling, namelijk: mediapedagogiek, mediaontwikkeling, mediaopvoeding en mediaproducties. Deze begrippen zijn nog steeds relevant en behandel ik uitgebreid in de minor, maar het zijn, net als het begrip ‘mediawijsheid’ zelf, een soort containerbegrippen geworden. Het fijne van het Mediawijsheid Competentiemodel is dat het de mogelijkheid biedt om jezelf te ontwikkelen. En dat is precies wat ik als hogeschooldocent beoog en wat ik van mijn studenten verwacht!

Studentgestuurd onderwijs
Op dit moment is de minor halverwege. Dat is altijd een spannend punt. Gaat het studenten lukken om bij te blijven en tijdig de minor af te ronden? Of bouwen ze langzaamaan een achterstand op en moeten ze in januari nog flink aan de bak?

Voorlopig zijn de reacties van de studenten over het onderdeel mediawijsheid zeer positief en vind ik dat de groep gemotiveerd is. Studenten zijn voor hun persoonlijke leervraag zeer divers aan de slag, bijvoorbeeld door het maken van een eigen app, het volgen van de opleiding tot mediarecensent of het ontwerpen/uitvoeren van een filmproject met meerdere bovenbouwklassen. Het mooie is dat iedere student zijn persoonlijke leervraag kan terugkoppelen aan het Mediawijsheid Competentiemodel en daar dus bewust eigen keuzes maakt. Ik vind dat een vierdejaarsstudent dat zou moeten kunnen, maar ik vind tegelijkertijd ook dat ik als docent studenten die gelegenheid moet geven.

Literatuur

Het boek Lessen in Mediawijsheid van Jan de Bas uit 2011 is verplichte literatuur voor de studenten en loopt als rode draad door de lessen heen. Hoewel dit boek is gepubliceerd vóór het Mediawijsheid Competentiemodel, bevat het veel relevante achtergrondinformatie, modellen en concrete lessuggesties voor het basisonderwijs. Daarmee is het een waardevol studieboek, maar zeker niet het enige.

Overige literatuur waarmee studenten in aanraking komen is onder andere:

• Beeldschermkinderen van Patti Valkenburg
• Speel Digiwijs! van Peter Nikken (speciaal gericht op het jonge kind)
• Contact! van Jos de Haan en Remco Pijpers 
• ICT voor de klas van Gerard Dummer

Daarnaast hanteer ik veel relevante websites zoals Mediasmarties.nl, Mediaopvoeding.nl en Mijnkindonline.nl. Er zijn zoveel bronnen om uit te putten. Dat is enerzijds een rijkdom, maar het kan ook heel versnipperd overkomen voor studenten. Het definitieve studieboek met betrekking tot mediawijsheid ben ik helaas nog niet tegengekomen. Daar ligt wellicht nog een mooie kans voor een educatieve uitgever! Ik zou in elk geval daar graag aan willen meewerken!

PS. Dit blogartikel is eerder verschenen op www.mediawijzer.net