vrijdag 30 oktober 2015

Gastles programmeren (De Tandem IJsselstein)

Vandaag verzorgde ik in groep 8 van basisschool De Tandem in IJsselstein ruim twee uur lang programmeerles. De leerlingen waren razend enthousiast en wilden eigenlijk niet stoppen, maar op een gegeven moment moest ik toch echt de les afronden...

Sandwich Robot
Ik begon met een korte introductie op het onderwerp programmeren en het klassieke voorbeeld van de Sandwich Robot. De leerlingen mochten in groepjes van vier nadenken over een juist programma om mij, als Sandwich Robot, een boterham met hagelslag te laten smeren en opeten.

Alle groepjes gingen ontzettend voortvarend te werk en waren druk aan het overleggen om de juiste oplossing te vinden. Maar die juiste oplossing vond ik zelf niet zo interessant. Met name het denk- en overlegproces is heel belangrijk voor het leren.  Ik begeleidde de groepjes door hen met concrete materialen het programma uit te testen. Dat zorgde meestal voor openbaringen en nieuwe inzichten.

Uiteindelijk mochten de leerlingen mij dan echt programmeren en het werd, zoals het hoort, een flinke troep in het lokaal met boter, hagelslag een broodkruimels. De activiteit leidde tot veel hilariteit, maar ook frustratie, omdat een robot nu eenmaal ontzettend dom is!

Scratch
De tweede helft van de programmeerles gingen de leerlingen in tweetallen aan de slag achter de computer. Met behulp van de programmeertaal Scratch mochten ze zelf een game ontwerpen. Als voorbereiding daarop zagen ze een korte video-instructie van Scratch en kregen ze een papieren werkboekje dat hen stap voor stap door dit proces leidde. Echter, de meeste leerlingen wilden hun eigen ding doen en waren vooral druk met het verkennen van alle mogelijkheden binnen Scratch!

Alle leerlingen waren zo ontzettend enthousiast en wilden meer en meer. Ik moest bekennen ook soms niet precies te weten hoe bepaalde problemen opgelost konden worden. Leerlingen hielpen elkaar en het verbaasde mij wat voor een mooie resultaten ze bereikten in een uurtje tijd.

Na afloop van de les gaf de leerkracht aan dat programmeren in Scratch zou worden toegevoegd aan het keuzewerk dat leerlingen mogen doen als ze hun weektaak af hebben. Een groter compliment kun je volgens mij niet krijgen!

Hieronder staat mijn presentatie van de hele programmeerles:



De les was een groot succes en ik verzorg deze graag op andere scholen! Mocht een andere school ook interesse hebben voor een dergelijke gastles programmeren (of eventueel een aangepast programma), neem dan gerust contact met mij op!

donderdag 29 oktober 2015

Professionalisering: Digiborden in de onderbouw

Vanmiddag verzorgde ik een uur professionalisering voor de onderbouwleerkrachten (groep 1 t/m 4) van basisschool De Tandem in IJsselstein op het gebied van digiborden. In een uur kun je natuurlijk lang niet alle informatie over digiborden behandelen, maar het ging met name over de meerwaarde van een digibord en praktische rijke tools om direct snel mee aan de slag te kunnen.

Hieronder staat mijn keynote van de bijeenkomst:




Centraal in de professionalisering stonden de zes meerwaardes van het digibord volgens de publicatie van Kennisnet Meerwaarde van het digitale schoolbord:
  • Levendiger presentaties;
  • Heldere organisatie van bronnen;
  • Meer interactie;
  • Met stemkastjes het leren zichtbaar maken;
  • Meer samenwerkend leren;
  • Gemotiveerde leerlingen.
Bij elk van bovenstaande meerwaardes had ik concrete voorbeelden en verkenden we mogelijkheden voor jonge kinderen. Het uitgangspunt is altijd dat leerlingen zelf actief aan het digibord werken, bijvoorbeeld tijdens de zelfstandig-werk-tijd of als extra optionele hoek.

De deelnemers waren erg tevreden met de praktische voorbeelden en tips en wilden gelijk nieuwe tools inzetten de volgende dag. Hun persoonlijke hoogtepunt was het zelf ervaren hoe leuk interactie met het digibord is door middel van een smartphone of tablet. Leerlingen in groep 3 en 4 hebben momenteel een klein persoonlijk whitebord, maar het is zeker interessant om deze te vervangen voor echte tablets en daarmee de mogelijkheden te vergroten!

In een uur kun je toch flink inspireren en nieuwe dingen tonen. Ik vond het mooi om met deze groep leerkrachten aan de slag te gaan en het leert mij ook weer praktische toepassingen in de klas. Een beetje kruisbestuiving dus!

woensdag 28 oktober 2015

Aankondiging: Workshop ONDER EMBARGO

Met groot succes heb ik afgelopen jaar meerdere workshops georganiseerd, tot nu toe vooral over programmeeronderwijs. Binnenkort is er een nieuwe workshop, dit keer over cryptografie! Cubiss zal deze bijzondere workshop speciaal op de Pabo van Hogeschool Utrecht verzorgen.


Op vrijdag 13 november kun je zelf meespelen met de workshop ONDER EMBARGO. Is het nog mogelijk om te communiceren zonder privacy? Hoe kun je informatie creatief beveiligen? Met welke maaktechnieken kun je een boodschap overbrengen? Hoe kun je een geheime boodschap ontsleutelen? Om te kunnen leven en werken in onze huidige (gedigitaliseerde) maatschappij hebben we 21e eeuwse vaardigheden nodig zoals creativiteit, ICT-geletterdheid, probleemoplossend vermogen en kritisch denken.

In het spel ONDER EMBARGO staat een presidentscampagne centraal. De hierboven genoemde 21e eeuwse vaardigheden vormen de sleutel tot de verkiezingswinst. Deelnemers gaan in groepen op zoek naar tools om te (over)leven in een wereld waarin we elkaar steeds meer bekijken, afluisteren, sturen en controleren. Ze gaan creatief aan de slag met het versleutelen van boodschappen met als doel geheime communicatie tot stand te brengen. Game-elementen zijn geïntegreerd in het spel binnen een rijke context met haalbare, uitdagende opdrachten voor de deelnemers.


Deze workshop is gratis toegankelijk voor iedereen! Er is een maximale capaciteit van 28 deelnemers. Er is geen specifieke voorkennis nodig, maar kijk vooral onderstaande kennisclip die uitlegt waarom de 21st century skills zo belangrijk zijn voor het onderwijs: https://youtu.be/V9ZwFdyEa5s

Het programma - Vrijdag 13 november

12.15 uur - Inloop
12.30 uur - Start met introductiecollege
13.00 uur - Workshop
15.15 uur - Transfer naar het basisonderwijs
15.30 uur - Afsluiting
De locatie

Hogeschool Utrecht (locatie Utrecht)
Padualaan 97
3584 CH Utrecht
Specifiek lokaal volgt nog...

Alle deelnemers aan deze workshop krijgen na afloop een mooi certificaat. Schrijf je nu in voor de workshop ONDER EMBARGO via het online inschrijfformulier: http://goo.gl/forms/UIrZ3NCUwF. Let op: als je je inschrijft, rekenen we op je!

Hopelijk tot 13 november!


dinsdag 27 oktober 2015

Cinekid voor professionals: Media Literacy Seminar (de noodzaak van mediawijsheid in het onderwijs)

Afgelopen week was het Cinekid festival op het terrein van de Westergasfabriek in Amsterdam. Parallel aan het kinderprogramma waren er georganiseerde activiteiten voor professionals, waaronder het Media Literacy Seminar op donderdag 15 oktober. Namens Mediawijzer.net was ik aanwezig als blogger. Hieronder staan mijn bevindingen van deze zeer interessante en relevante middag, met internationale sprekers over mediageletterdheid, filmeducatie, auteursrecht in een digitaal tijdperk, virtual reality en game based learning. Interessante visies voor iedereen die zich bezig houdt met mediawijsheid in het onderwijs.


Media Lab
De dag begon met een speciale rondleiding door het Media Lab, een fantastische ruimte waar kinderen van alle leeftijden druk bezig waren met de nieuwste snufjes op het gebied van media(producties). Zo konden ze animatievideo’s maken, aan de slag met een greenscreen, augmented reality, virtual reality, een eigen VR bril van hout maken, nieuwe apps ontdekken in het mini App Lab, 3D printen, Arduino’s programmeren, etc. Het Media Lab borrelde van de energie en het enthousiasme en deed zijn thema ‘Alice in Wonderland’ eer aan.

Thema ‘The Future Is Now’
De noodzaak voor het thema van het Media Literacy Seminar blijkt uit de snelheid waarmee het mediaconsumentenpatroon van kinderen verandert en hoe de technologische ontwikkelingen doorrazen. Het is een ingewikkelde balans tussen voldoende aandacht in het onderwijs hieraan geven en tegelijkertijd kritisch naar alle opkomende trends blijven kijken. Mediawijsheid (of mediageletterdheid) op het gebied van creativiteit en cultuur zijn essentieel in de hedendaagse maatschappij waarin kinderen continu overspoeld worden met mediaboodschappen.

Het seminar werd geopend door Jessica Piotrowski (Associate Professor Universiteit van Amsterdam) die ook als dagvoorzitter optrad. Ze was ontzettend blij met de opzet van het programma, waarin voldoende tijd was opgenomen voor regelmatige interactie met de zaal.

Introductie - Mary Berkhout (Programmamanager Mediawijzer.net)
Mary gaf een korte introductie waarin zij aangaf dat dit reeds de derde keer was dat Mediawijzer.net een dergelijke seminar voor professionals tijdens het Cinekid Festival organiseert. Het doel is om inzichten met elkaar te delen, evenals ontwikkelingen en kennis op het gebied van media-educatie. Kinderen moeten in staat zijn om zich aan te passen in een snel veranderend medialandschap en hoe bereid je hen hier op voor? Hoe kunnen we hun leren om te kijken naar de achterliggende motieven van mediamakers?

Opening - Matteo Zacchetti (Media Support Programmes, Europese Commissie)
Als korte opening op de keynotes vertelde Matteo (Italië) hoe dit seminar zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Het begon in 2013 met het presenteren van een mediaprogramma, maar nu duiken we veel meer de diepte in. Ook staan er talloze projecten op het punt te beginnen.

Matteo stond stil bij de vraag of het nu gaat om mediawijsheid of media-geletterdheid. Hij wilde zich niet uitspreken voor het één of het ander. Dat komt volgens hem omdat er talloze definities bestaan die allemaal elkaar enigszins aanvullen, verbeteren, tegenspreken, etc. Volgens Matteo zijn er altijd drie elementen van belang:
  • Toegang hebben tot media;
  • Kritisch media benaderen;
  • Creatief media benaderen.


Meer aandacht op scholen naar filmgeletterdheid en auteursrecht
Ignasi Guardans (CEO Culture & Media Agency Europe) vond de discussie over terminologie en definities juist interessant. Is het nu wijsheid of geletterdheid? En wat is media eigenlijk? Is media niet gelijk aan communicatie? Is communicatie niet overal tegenwoordig? Een paar interessante gedachtes om over na te denken. Ignasi ging in zijn keynote over ‘Auteursrecht in een digitaal tijdperk’ uit van het begrip creatieve content.

Iedereen kan zich iets voorstellen bij creatieve content, zoals film, tv-programma’s of games. Ignasi constateerde dat er tegenwoordig steeds meer user generated content beschikbaar komt, zoals de amateurvideo’s op YouTube. Hoewel dit een aardige ontwikkeling is, heeft de media-industrie meer nodig. Er moet ook professionele content worden gemaakt. Het zou een armzalige industrie worden als deze zou ontbreken...

Creatieve content is beschermd door auteursrecht. In de meeste landen is dit weer op een verschillende manier geregeld en dat maakt het er niet gemakkelijker op. Maar kinderen moeten leren omgaan met media, ze begrijpen en ‘lezen’, in elk geval op een basaal niveau. Hij noemt dat filmgeletterdheid en stelt dat dit bij uitstek op school zou moeten plaatsvinden. Nu is dit een zeer onderbelicht onderwerp op de meeste scholen (in elk geval in Europa). Maar het is altijd lastig om iets nieuws te importeren in een schoolcurriculum.

Uit onderzoek naar de status van filmeducatie op scholen in Europa blijkt dat in de meeste landen er een politieke scheiding is tussen 1) film, 2) cultuur en 3) onderwijs. Dat staat volgens Ignasi integratie in de weg. Er is volgens hem één beleid nodig op deze gezamenlijke gebieden. Daarnaast is het essentieel dat schoolbesturen zelf mediawijs worden. Leerkrachten zelf zijn ook onvoldoende getraind hierin, evenals een ontoereikend ICT-infrastructuur op school om filmeduactie uit te voeren. Er is een enorme discrepantie tussen de privé situatie van leerlingen (mediarijke omgeving) en schoolsituatie (media-arme omgeving).

Maar wat laat je nu voor content zien op school?
Je mag het auteursrecht niet schenden, ook al is er in alle landen een uitzonderingsregel voor educatiedoeleinden. Daarmee mag je als leerkracht stukjes film vertonen, maar niet zomaar een hele film. Daar zijn (dure) licenties voor nodig. Hoewel de meeste mediamakers goodwill tonen om media voor scholen toegankelijk te maken, blijven ze in de eerste plaats nog altijd gericht op geld verdienen. Het is onmogelijk voor scholen zelf om dit soort licenties aan te schaffen en daar zou de politiek bij moeten helpen.

Op dit moment wordt er kritisch naar de mediawet gekeken en binnenkort verschijnt er een advies over eventuele hervormingen. Hopelijk komt er dan wel serieus beleid om films toegankelijk voor filmeducatie te maken. Concluderend stelde Ignasi dat nu vooral betere communicatie naar de onderwijssector nodig is over wat filmeducatie inhoudt en wat in de klas mogelijk is. We moeten leraren leren leren.

Het onderzoeksverslag van Ignasi naar filmeducatie op scholen in Europa is openbaar beschikbaar via https://ec.europa.eu/digital-agenda/en/news/schools-europe-are-not-using-films-and-audiovisual-material-full-concluded-eu-study


Project ‘Lessen in het donker’ als filmeducatie
In Vlaanderen is het succesvolle project ‘Lessen in het donker’ een mooie manier om aandacht te besteden aan filmeducatie in het onderwijs. Het project heeft volgens Tine van Dycke (mede-oprichter) de volgende doelen:
  • Jonge mensen naar de bioscoop krijgen;
  • Korte films de klas in krijgen;
  • Een breed spectrum aan filmgenres ontdekken;
  • Regisseurs ontmoeten en hun intenties begrijpen;
  • Een plek voor goede documentaires creëren;
  • Lesmateriaal aanbieden;
  • Filmdistributeurs ondersteunen.
Voor het onderwijs wordt filmeducatie erg gemakkelijk gemaakt, doordat Lessen in het donker concreet lesmateriaal levert bij voorgeselecteerde films. Elk jaar worden ongeveer 25 nieuwe films geselecteerd. Het uitgangspunt is dat leerlingen naar de bioscoop gaan om de film te zien. Tegenwoordig kijken kinderen steeds vaker films thuis, op de mobiele telefoon of op het digibord, maar een filmmaker maakt een film in eerste instantie om in de bioscoop te ervaren. Lessen in het donker stimuleert dit en heeft maar liefst 80 bioscopen in België die meewerken aan dit project.

Bij zo’n filmvertoning in de bioscoop is altijd ook een introductie gemaakt om achtergrondinformatie te geven. Daarnaast kunnen de kinderen Belgische filmregisseurs ontmoeten en in gesprek gaan over een film.

Daarnaast besteedt Lessen in het donker steeds meer aandacht aan documentaires om op een aansprekende manier waargebeurde verhalen te vertellen. Een mooi voorbeeld hiervan is de docu The Art of Becoming, waarin drie portretten worden getoond van jonge vluchtelingen in Europa. Het is bij uitstek een mooie manier om dit onderwerp in de klas te behandelen en de vluchtelingenproblematiek bespreekbaar te maken. Een documentaire maakt dat je je veel meer kunt inleven in de situatie van de ander. Een onderwerp dat de volgende spreker nog een stapje verder neemt…

Wat is mogelijk dankzij immersive learning?
Als introductie op de keynote van Joost Uitdewilligen (creatieve director TinqWise), was het mogelijk om zelf virtual reality te ervaren door middel van de Oculus Rift. Nu ben ik enigszins bekend met virtual reality, ik speel graag met mijn Google Cardboard, maar de demo van de Oculus Rift was zwaar indrukwekkend! Het was een ruimtevlucht door ons zonnestelsel, waarbij je langs alle planeten vliegt. Door de kwaliteit van de VR-bril en de interactie met de omgeving had ik echt het idee rond te zweven. Toegegeven, dat was best wel eng!

Maar deze ervaring is de kern van waar immersive learning om draait. Joost begon zijn verhaal met drie vragen:
  • Kan empathie gestimuleerd worden?
  • Kunnen we meer bewust van onszelf worden?
  • Kunnen we herinneringen op een positieve manier gebruiken?
Hij gaf het kenmerkende voorbeeld dat veel mensen worstelen met relaties. Uit onderzoek blijkt dat het succes van een relatie afhangt van de mate waarin mensen kunnen omgaan met kritiek, minachting, verdediging en tegenwerking. Op basis hiervan is een algoritme ontwikkeld dat met 94% accuraatheid kan voorspellen of relaties standhouden of niet! Waar het dus om draait is hoe je omgaat met andere mensen.

Hoe stimuleer je empathie? Hoe bereik je iemands persoonlijkheid, motivatie en motieven? Je kunt alleen gedrag veranderen wanneer je zelf iets ervaren hebt. Denk maar eens aan eigen persoonlijke veranderingen in je leven (meer bewegen, minder snoepen, stoppen met roken, etc.) Waardoor zijn die veranderingen begonnen? Door een eigen persoonlijke ervaring.

Maar deze veranderingen zijn ook kwetsbaar; vier factoren spelen een rol bij een succesvol langdurig veranderingsproces:
  • Geloven dat verandering mogelijk is;
  • Bereid zijn om de eerste stap te zetten;
  • In staat zijn om verandering door te voeren;
  • Positieve ondersteuning van anderen bij het proces.
Dit is precies wat storytelling kan bewerkstelligen. Op dit moment zijn verhalen de meest gezonde manier om mensen emotioneel te raken; je doet een beroep op herinneringen. Herinneringen voeden empathie. Storytelling in combinatie met virtual reality kan een heel krachtige manier zijn om empathie op te wekken. Dat heet emotionele inclusie. Virtual reality stelt je namelijk in staat om daadwerkelijk iemand anders te worden, zoals een vrouw, een kind, een vluchteling, etc.


Een virtuele wereld kan ons daardoor helpen om elkaar in de echte wereld beter te begrijpen. De drie uitgangspunten voor positief ervaringsgericht leren zijn:
  • Focus;
  • Identificatie;
  • Reflectie.
Op dit moment is virtual reality met een flinke ontwikkeling bezig en worden de mogelijkheden steeds beter en interactiever. Maar ook nu al zijn er positieve effecten zichtbaar door mensen gebruik te laten maken van virtual reality, denk bijvoorbeeld aan het overwinnen van vliegangst of pleinangst.

“Kan er een groter wonder bestaan dan dat we werkelijk voor een moment door elkanders ogen kunnen kijken?”
Henry David Thoreau

Gamen als brug tussen digitale media en rol van de leerkracht
Het doel van Santeri Koivisto (CEO TeacherGaming, Finland) is om een brug te slaan tussen digitale media en de rol van de leerkracht. Hij ziet games als dé oplossing voor deze kloof. Veel ouders (of volwassenen) zien games als iets gevaarlijks, omdat je in games elkaar kunt neerschieten, in brand steken, stelen, plunderen, etc. Santeri, zelf fanatiek gamer, stelt dat het meer om de mindset van games gaat.

Wat kun je zoal leren van games? Denk aan:
  • Games motiveren kinderen;
  • Games leren kinderen Engels;
  • Reactiesnelheid;
  • Hand-oogcoördinatie;
  • Ruimtelijk inzicht;
  • Probleemoplossendvermogen;
  • Kritisch denken;
  • Samenwerking.
Echter, de meeste educatie games sluiten niet echt aan bij bovenstaand lijstje. Onderstaand screenshot illustreert dit volgens mij duidelijk:


Santeri gebruikt het liefst succesvolle games die kinderen al kennen en waar ze al enthousiast over zijn, zoals Minecraft. Een virtuele wereld waarin kinderen zelf vrij kunnen bouwen en samenwerken. Hij ziet drie uitdagingen in het hedendaagse onderwijs:
  1. Verandering in de leercultuur van scholen
  2. Van content consumptie naar content creatie
  3. Een kind onderwijzen of een kind opvoeden (burgerschap)
Leerkrachten gebruiken vaak geen games omdat ze niet goed weten hoe ze deze kunnen inzetten. Ze geven leerlingen zelden eigenaarschap, maar dit is juist essentieel voor de slagingskans. Een verkeerd voorbeeld is bijvoorbeeld de leerkracht die uren bezig is met het voorbouwen van rekensommetjes in Minecraft, terwijl het veel effectiever is om leerlingen een uitdagend probleem te geven dat ze zelf moeten oplossen, bijvoorbeeld het nabouwen van het klaslokaal en uitrekenen wat de inhoud van het lokaal is.

Hij stelt dat games, zoals Minecraft, heel dicht aansluiten bij de belevingswereld van kinderen en dat ze op die manier ook meer abstracte onderwerpen kunnen begrijpen, zoals auteursrechten. Als je probeert uit te leggen dat een filmmaatschappij niet wil dat iemand anders hun film op YouTube plaatst, dan snappen kinderen dat niet zo goed. Het is veel herkenbaarder als je het voorbeeld geeft dat een kind een dag lang een prachtig kasteel heeft gebouwd in Minecraft en vervolgens komt iemand langs en steekt het in de fik!

Daarnaast toont Santeri een interessante grafiek waaruit blijkt dat over de hele wereld kinderen het liefst media consumeren (tv-kijken, games spelen) en slechts een klein percentage (in West Europa 1%!) maakt zelf media. Hoe komt dat? Santeri heeft geen verklaring. Misschien leren we kinderen af om zelf te maken? Dat is precies ook de rode draad die de laatste spreker in zijn keynote had. Santeri sluit af met de conclusie dat games in het onderwijs niet revolutionair zijn, maar wel als catalysator kunnen dienen om leren weer leuk te maken!

‘Kinderen zijn makers, dus laat hen maken’
In de laatste keynote ‘Learning by doing’ sprak Carl Bärstad (Kids Hack Day & Quirkbot, Zweden) over de noodzaak van het ontwikkelen van betekenisvol onderwijs, iets wat hij zelf als kind had gemist. Zijn onderwijs was vol met antwoorden, in plaats van vragen. Vol met wetenschap leren, in plaats van wetenschap onderzoeken. Vol met lezen, in plaats van schrijven. Kortom, de focus ligt te veel op passief consumeren.

Carl stelt: “Kinderen zijn makers, dus laat hen maken en geef hen het recht om makers te blijven.” Geef kinderen eigenaarschap en ze willen leren. En kinderen willen leren programmeren. Niet vanwege de motieven van het bedrijfsleven of ouders (baangarantie, economisch belang), maar gewoon omdat het leuk is en het hen enthousiasmeert.

Het onderwijs moet meer gebruik maken van de kinderlijke fantasie en de kloof tussen theorie en praktijk dichten. In de meeste onderwijssystemen ligt de nadruk erg op theoretische kennis en wordt het ook meer gewaardeerd als kinderen dit goed beheersen. Praktijkonderwijs lijkt altijd minderwaardig en irrelevant. Echter, het gebruik van fysieke materialen is nog altijd de beste manier om leerlingen erbij te betrekken (geen digitale afleiding). Carl stelt dat de meest effectieve manier om iets te leren is door het zelf te doen. En door anderen iets te onderwijzen.

Hij heeft de Quirkbot ontwikkeld, een eenvoudige open source robotje dat door kinderen is te programmeren en hacken. De term ‘hacken’ heeft wellicht een negatieve connotatie, maar de oorsprong van het woord houdt het tegenovergestelde in van passief consumeren. Iets gebruiken op een manier dat niet per se zo bedoeld is. De Quirkbot is een zeer effectieve manier om creativiteit te stimuleren en kinderen ontdekkend te laten spelen (leren).


Belangrijkste conclusies van de dag
In een paar minuten vatte Jessica Piotrowski na afloop van alle keynotes de middag samen. Zij concludeerde (terecht) dat alle keynotes aansloten bij de drie elementen die Matteo in het begin gaf over media-geletterdheid. Verder onderschreef ze het belang van user generated content en hoe dit een steeds grotere rol in de maatschappij speelt.

Maar ook dat er nog flink wat werk aan de winkel is! Leerkrachten zijn essentieel en we moeten hen trainen. Het is oneerlijk om van hen te verwachten dat ze alles al weten of overal bewust van zijn. Tegelijkertijd moeten we beseffen dat leerlingen zeker geen digital natives zijn, maar dat ze dit wel kunnen worden in onze rijke media-omgeving met behulp van de juiste begeleiding. Media laat hen leren én geeft hun vreugde. Hopelijk geeft het hun ook vreugde in het leren.

Het was een behoorlijk intensieve seminar met zeer boeiende en diverse sprekers. Mijn complimenten aan de organisatie en alle sprekers om mij vier uur lang geboeid te laten luisteren! De middag begon met een focus op meer traditionele media zoals film en vloeide logisch over naar virtual reality, gaming en maker educatie. Een breed spectrum, maar wel met één krachtige eenduidige boodschap: mediawijsheid is zo ontzettend nodig in het onderwijs!

Ik dank Mediawijzer.net voor de mogelijkheid om aanwezig te zijn bij Cinekid en hierover te mogen bloggen. Ik vond het een fantastische en inspirerende ervaring. Hopelijk volgend jaar weer!

Al mijn foto’s zijn te bekijken via https://flic.kr/s/aHskn9rEGN

maandag 26 oktober 2015

Podcast #07 Berry Nieskens: Computational thinking in het onderwijs


In mijn zevende podcast spreek ik met Berry Nieskens. Berry is docent lifestyle informatics bij het Hyperion Lyceum in Amsterdam. Hij verzorgt lessen op het gebied van computational thinking aan alle leerlingen van de middelbare school. Samen praten we over de noodzaak van programmeeronderwijs, zowel in het PO als VO.

Luister hieronder naar ons gesprek via Soundcloud.com.



Het lesmateriaal dat Berry ontwikkelt voor zijn leerlingen is online beschikbaar via http://informatics.nu

Je kunt je in iTunes abonneren op mijn podcast, door in de iTunes store (of de podcast app) te zoeken op Don Zuiderman. Reacties op deze podcast zijn altijd van harte welkom, bijvoorbeeld onderaan deze blogpost of via Twitter (@nieskens of @donzuiderman).


vrijdag 23 oktober 2015

Geregistreerd bij de Kamer van Koophandel


Vanochtend heb ik mij officieel als eenmanszaak bij de Kamer van Koophandel geregistreerd. Vanaf nu ben ik dus (ook) in te huren voor trainingen, workshops, keynotes, advies, etc. Ik blijf  ondertussen gewoon docent ICT & Onderwijs aan de Pabo van Hogeschool Utrecht.

Mocht je van mijn diensten gebruik willen maken, of een informeel gesprek over mogelijkheden, neem dan gerust contact met mij op. Mijn contactgegevens staan op de pagina Over Don Zuiderman.

dinsdag 20 oktober 2015

MOOC Mediacoach (Vlaanderen)

Onlangs kwam ik via via op de site http://mediacoach.mediawijs.be waar een zeer rijke leeromgeving staat op het gebied van mediawijsheid. Het Mediacoach opleidingstraject wordt sinds 2011 in Vlaanderen georganiseerd door Linc vzw, Mediaraven, Locus en UC Leuven-Limburg.

Deze website is een nieuw MOOC-traject dat ontwikkeld is in samenwerking met Mediawijs.be. Het vormt niet alleen de basis van de Vlaamse Mediacoach opleiding in 2015, maar wordt ook gratis ter beschikking gesteld voor alle geïnteresseerden. Ik heb mij gelijk geregistreerd en hoop dat het materiaal ook in 2016 nog beschikbaar is!


Omschrijving van de MOOC
Het doel van de MOOC is om zowel pedagogische als didactische handvatten te bieden op het gebied van mediawijsheid aan professionals, zoals leerkrachten of bibliotheekmedewerkers. Maar deze MOOC is (slechts) een deel van de volledige Vlaamse opleiding tot mediacoach. De MOOC Mediacoach behandelt maar liefst 28 (!) onderwerpen door middel van diepte-interviews (video's), kennisquizzen en achtergrondinformatie (naar externe bronnen):
  • Introductie Mediacoach
  • Wat is (media)geletterdheid?
  • De mediawijsheidcirkel
  • Meten van mediageletterdheid
  • Mediagebruik - Vlaanderen
  • Mediagebruik - Kinderen en jongeren
  • Jongeren & Beeldcultuur
  • Beeldgeletterdheid
  • Digitale verhalen
  • Multimediale tools
  • Auteursrechten
  • Media en relaties
  • Jongeren en online relaties
  • Seksualiteit en online gedrag
  • Sociale media in de hulpverlening
  • Sociale media in je organisatie? Een 10-stappenplan
  • Aan de slag met sociale media op school
  • Safety planner
  • Online identiteit
  • Online privacy & Facebook
  • Sporen op het net
  • Sociale privacy & privacymanagement
  • Informatievaardigheden
  • Filter bubbel
  • Reclamewijsheid
  • (R)evolutie van gaming
  • Gamegeletterdheid
  • Games in het onderwijs

Een zeer rijke leeromgeving
Daarmee noem ik het terecht een zeer rijke leeromgeving. Ik heb als verkenning het materiaal van de introductie en gamegeletterdheid bekeken en was onder de indruk van de kwaliteit en diepgang van het materiaal. Alleen de kennisquiz stelde niet zo veel voor, maar is een aardige gimmick om aan te tonen dat je de video hebt bekeken.

Ik zal af en toe op mijn eigen weblog één van bovenstaande onderwerpen uitwerken van deze uitstekende Vlaamse MOOC. Verder raad ik iedereen aan die zich wil verdiepen in mediawijsheid om zich ook snel te registreren en het materiaal te bekijken!



Achtergrondinformatie
Wil je meer weten over dit traject, kijk dan eens naar onderstaande bronnen:

donderdag 15 oktober 2015

Bloggersbijeenkomst Mediawijzer.net 2015

Vandaag was de bloggersbijeenkomst van Mediawijzer.net bij Igluu in de binnenstad van Utrecht. Een groep van ongeveer twintig (bijna) bloggers kreeg verschillende keynotes/workshops op het gebied van professioneel bloggen. Ik was blij dat ik erbij was, want ik heb niet alleen nieuwe dingen geleerd op het gebied van bloggen, maar ook leuke, interessante, nieuwe mensen leren kennen. Hieronder een verslag van mijn bevindingen.


Workshop blogstrategie
Elise Roders gaf de eerste workshop over blogstrategie. Elise is samen met Katja Staring oprichter van Familie van i en is van oorsprong taalwetenschapper. Haar doel van deze workshop was om haar ervaringen op het gebied van professioneel bloggen te delen.

Bloggen is werken. Het kost tijd en energie en het helpt om het goed te plannen. Het belangrijk om te weten waarom en voor wie je blogt (een strategisch blogplan). Maar misschien begint het wel bij de essentiële vraag waarom je überhaupt zou willen bloggen. Elise gaf als eerst redenen waarom veel mensen het niet te doen:
  • Het kost veel tijd;
  • Je geeft kennis (gratis) weg;
  • Je houdt niet van sociale media;
  • Je weet niet waarover je moet schrijven;
  • Je weet niet voor wie je moet schrijven;
  • Anderen reageren niet op blogartikelen.
Die laatste reden heet ook wel 'death of comments', het lijkt alsof anderen steeds minder op blogartikelen reageren. Echter, de interactie vindt tegenwoordig plaats door middel van likes, retweets en discussies via andere sociale media. Gelukkig gaf Elise ook voldoende redenen om wel te bloggen:
  • Het zorgt voor klantenbinding, ze komen regelmatig op je website;
  • Veel mensen ervaren een blog als betrouwbaarder dan een algemeen persbericht;
  • Je ontwikkelt autoriteit als expert;
  • Je krijgt interactie met jouw doelgroep;
  • Je wordt beter gevonden door Google (SEO; search engine optimization).
Bovenstaande redenen vind ik behoorlijk commercieel. Als edublogger schrijf ik vooral om mijn eigen gedachten te ordenen, analyseren, reflecteren en dit weer met anderen te delen.

Om een goede blogstrategie te bepalen, dien je volgens Elise over drie elementen goed na te denken:
  1. Expertise;
  2. Passie;
  3. Behoefte van de tribe.
Ad 1. Expertise
Vraag jezelf af wie jij bent. Wat is jouw persoonlijke informatie, historie, expertise? Je hebt een unieke stem en mening.

Ad 2. Passie
Waarom wil je bloggen? Wil je mensen helpen, jezelf uiten, bekend worden, professionaliseren, verzamelen, profileren, etc?

Ad 3. Behoefte van de tribe
Jouw tribe (stamgroep) is jouw doelgroep. Voor wie schrijf je eigenlijk? Beschrijf je tribe op het gebied van sekse, leeftijd, beroep, interesses, etc.

Het gezamenlijke snijvlak van deze drie elementen is jouw niche. Daar lever jij als blogger een unieke en waardevolle bijdrage!

De Familie van i heeft een gratis whitepaper over diverse blogvormen en blogtypen. Dit whitepaper is te downloaden via www.familievan-i.nl/blog/gratis-whitepaper

De verspreiding en/of promotie van jouw blog kan op meerdere manieren: 
  • Via sociale media (tweets, Facebook, Pinterest boards, etc.);
  • Ad hoc (reacties op andere blogs, face to face, in je profiel of e-mail handtekening);
  • Vindbaarheid (SEO).
Samenvattend concludeerde Elise dat het met name belangrijk is dat jouw tribe jouw blog goed kan lezen. Er zijn momenteel al heel veel blogs en content-curatie is tegenwoordig zeer waardevol. Daarnaast lijken bewegende beelden (video's, animaties, simulaties, animated GIFs, etc.) steeds belangrijker te worden als aandachtstrekkers.


Moeiteloos bloggen doe je zo
Micky Devente en Gemma Steeman verzorgden het volgende onderdeel over snel en effectief schrijven. Zij gaven talloze tips om de leesbaarheid en toegankelijkheid van jouw blog te verbeteren, zoals een goede openingsalinea, voldoende tussenkopjes, eigen schrijfstijl, etc.

Zij presenteerden een format wat goed lijkt te werken, waarbij je begint met het belangrijkste (conclusies eerst), daarna de onderbouwing en verdieping beschrijft en tot slot extra relevante informatie onderaan het artikel plaatst. De meeste lezers komen niet verder dan de eerste alinea (dus ik ben benieuwd wie dit daadwerkelijk leest :)) dus zorg dat je in elk geval je belangrijkste boodschap hebt kunnen meegeven.

Een onderwerp waar niet zo veel over gesproken werd, maar waar ik wel persoonlijk erg benieuwd naar ben is storytelling. Hoe zuig je de lezer/kijker in jouw verhaal. Waarom pakt het ene wel en het andere niet? Misschien een leuk onderwerp voor de volgende bloggersbijeenkomst?


Brainstorm
Eén van de meest waardevolle momenten van de dag was de brainstorm in kleine groepjes. We moesten daadwerkelijk nadenken over onze eerst volgende blogonderwerpen en deze op post-its opschrijven. Vervolgens gingen we met elkaar in gesprek om deze onderwerpen verder uit te denken en concretiseren. Mijn lijstje ziet er als volgt uit (in enigszins willekeurige volgorde):
  • De bloggersbijeenkomst zelf;
  • Publicatie van Kennisnet: computing-onderwijs in de praktijk;
  • Cinekid symposium volgende week;
  • Podcast op het Hyperion over programmeren als vak in het VO;
  • MOOC Mediawijsheid van mediawijs.be
  • Gamegeletterdheid;
  • Column: weten scholen eigenlijk wel wat ze willen qua visie op ICT & Onderwijs?;
  • Review van het lespakket Reclame Rakkers.
Het leuke was de enorme variëteit van onderwerpen die naar voren kwam. Sommigen hadden al heel specifieke ideeën en anderen nog veel vager/omvangrijker. Zo werd maar weer eens duidelijk hoe divers de groep bloggers is en hoe we kunnen leren van en met elkaar!

Het was jammer dat er niet meer tijd voor dit programma-onderdeel was ingeruimd, want eigenlijk gingen we nu echt met elkaar de diepte in en werd het voor een ieder betekenisvol. Nog een tip voor de volgende bloggersbijeenkomst!


Beeld en blog 
De laatste keynote was van Nelleke van der Vaart, grafisch ontwerper van Veek Studio over het gebruik van beelden bij jouw blog. In eerste instantie dacht ik dat het over auteursrecht zou gaan, maar Nelleke gaf een inkijkje in de psychologie van het beeld! Het is haar doel om mensen te verrassen met beeld. Haar motto is KISS (keep it simple, stupid). Zij geeft aan dat beeld kan emotioneren, overtuigen, verduidelijken of inspireren.

Ze heeft verschillende vormen en kleuren geanalyseerd en stelt het volgende:
  • Rond staat voor vrouwelijk, perfect, volledig;
  • Vierkant staat voor praktisch, logisch, veilig;
  • Driehoek staat voor mannelijk, kracht, structuur;
  • Rood staat voor lichaam, mannelijk, opvallend;
  • Blauw staat voor geest, commercieel, zakelijk;
  • Geel staat voor emotie, creativiteit, positief;
  • Groen staat voor balans, groei, rust.
Met dat in je achterhoofd is het interessant om eens naar bedrijfslogo's te kijken, zoals HEMA, Heineken, Albert Heijn, SP, McDonald's, de NS, Facebook, etc.

Hoewel Nelleke veel inspirerende voorbeelden gaf (en ik haar beelden echt heel mooi vond), voelt dit voor mij als een aparte expertise en een enorme extra tijdsinvestering. In mijn blog richt ik mij voornamelijk op relevante inhoud. Als ik ook nog eens dagen bezig moet zijn met het perfectioneren van mijn beelden, blog ik aanzienlijk minder frequent...


Conclusie
Ik merk dat ik een flink aantal tips zelf niet uitvoer. Misschien is dat koppigheid of misschien ben ik gewoon dom. Eigenlijk had ik deze blogpost anders moeten noemen. Iets in de trant van Zeven tips om een volgend bloggersbijeenkomstfiasco te voorkomen! Maar ik houd niet zo van sensatie en aandachttrekkerij. Ik wil graag mijn eigen mening geven, maar ook een genuanceerd beeld weergeven met voldoende onderbouwing. Daarin ben ik ook nog altijd lerende...

Ik vond het heel bijzonder om bij deze bloggersbijeenkomst aanwezig te mogen zijn. Ik heb een aantal keer een blog voor Mediawijzer.net geschreven, maar ik ben voornamelijk op mijn eigen edublog actief. Ik vond het fijn om in een aantal gestructureerde keynotes meer te horen over professioneel bloggen, maar het waren met name de interactieve momenten (de brainstorm, de pauze, de borrel) die voor verdieping en verrijking zorgden!

De boekentip Het wetboek voor bloggers van Charlotte Meindersma ga ik binnenkort maar eens  lenen in de bieb! Mediawijzer.net, heel erg bedankt voor deze waardevolle bloggersbijeenkomst! Hopelijk mag ik er volgend jaar weer bij zijn!


Al mijn foto's zijn te bekijken via https://flic.kr/s/aHsknjQTNx

woensdag 14 oktober 2015

MOOC Blended Learning: geslaagd!


Vandaag kreeg ik het bericht dat ik de MOOC Blended Learning: Personalizing Education for Students heb afgerond met een score van 98,6%!

De afgelopen maanden volgde ik deze MOOC van New Teacher Center, Silicon Schools Fund en het Clayton Christensen Institute, waarin Brian Greenberg, Rob Schwartz en Michael Horm stapsgewijs een gedegen introductie gaven op het onderwerp blended learning.

Over deze MOOC heb ik dertien blogberichten geschreven, waarin ik de belangrijkste onderwerpen behandel, zoals onderwijskundige modellen, de veranderende rol van de leerling en leerkracht en het implementatieproces.

De MOOC bestond uit ongeveer zes uur aan video-colleges en twee grote opdrachten. Al met al heb ik alles afgerond met ongeveer een tijdsinvestering van vijf tot acht uur per week.

Een langdurig proces
Op mijn werk ben ik druk bezig met Blended Learning. De Faculteit Educatie van Hogeschool Utrecht heeft als ambitie om al het onderwijs blended aan te bieden. Dat is een langdurig proces!
Dankzij deze MOOC heb ik een veel beter beeld van voor- en nadelen van blended learning. Het is ontzettend handig dat ik direct kleine dingen kan uitproberen in mijn eigen lespraktijk. Maar eigenlijk is blended learning alleen succesvol als de leerling - in mijn geval de student - compleet ondergedompeld wordt in een rijke blended leeromgeving waarin alle leerkrachten vanuit dezelfde visie en expertise handelen. Vandaar het langdurige proces...

Het laatste nieuws op het gebied van blended learning vanuit de instituten die de MOOC hebben ontwikkeld is te vinden www.blendedlearningnow.com. Meer informatie over hoe Hogeschool Utrecht met blended learning bezig is, staat op www.werkenstudie.hu.nl/Blended-learning-lerarenopleidingen.aspx 

Conclusie
Voor mij was dit de derde MOOC die ik in 2015 heb gevolgd en afgerond. Ik vind het nog steeds een heel fijne manier van formeel leren, maar het is ook arbeidsintensief. Misschien omdat ik er zo uitgebreid over blog...

In 2016 wil ik absoluut weer aan een MOOC deelnemen, maar ik ga me nu eerst focussen op een nieuwe kennisclip en natuurlijk mijn eigen ontwikkeling op het gebied van blended learning in mijn lessen en als deelnemers van het HU Blended Lab.

maandag 12 oktober 2015

Podcast #06 Sander van Dorsten: Kunstmatige intelligentie en programmeren in het PO


In mijn zesde podcast spreek ik met Sander van Dorsten. Hij is masterstudent Artificial Intelligence aan de VU en de UvA. Daarnaast heeft hij, samen met Swen Mulderij, het bedrijf Mindmingle opgezet, waarmee zij cursussen geven aan basis- en middelbare schoolleerlingen op het gebied van computertechnologie, programmeren en robotica.

Luister hieronder naar ons gesprek via Soundcloud.com.



Via www.mindmingle.nl/event kun je je opgeven voor het event van woensdagavond 14 oktober in Utrecht.

Je kunt je in iTunes abonneren op mijn podcast, door in de iTunes store (of de podcast app) te zoeken op Don Zuiderman.

Reacties op deze podcast zijn altijd van harte welkom, bijvoorbeeld onderaan deze blogpost of via Twitter (@SandervDorsten, @MindmingleNL of @donzuiderman).

zondag 11 oktober 2015

Kickoff ScratchMatch

Gisteren was de kickoff van Codeweek 2015 in Science Center NEMO in Amsterdam. Ik heb daar gisteravond een uitgebreid blogbericht (link) over geschreven. Na afloop van deze kickoff, hield ik mijn eigen kickoff om 13.00 uur op het dakterras van NEMO. Het officiële begin van ScratchMatch!



Wat is ScratchMatch?
Een aantal maanden geleden is ScratchMatch als idee ontstaan bij mijn collega Gerard Dummer. ScratchMatch is de landelijke wedstrijd voor leerlingen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs om het gaafste Scratch project te maken.

ScratchMatch is een wedstrijd in drie ronden. De eerste ronde is de schoolcompetentie. Teams spelen elkaars project. Daarna geven teams punten aan de projecten van de anderen. Het populairste project wint de schoolcompetitie en gaat door naar de regiofinale.

Tijdens de regiofinale spelen alle schoolwinnaars tegen elkaar. Nadat teams elkaars project hebben gespeeld, stemmen ze op de projecten die ze het leukst vonden. De winnaar van de regionale finale gaat door naar de landelijke finale. Naast het spelen van elkaars projecten leggen teams aan de jury uit hoe het spel is gemaakt. Samen duiken ze in de code om te laten zien dat de kinderen echte codekrakers zijn!

Tijdens de landelijke finale spelen teams de projecten van de andere regiowinnaars. Ook hier stemmen teams op elkaars project. Zo worden de uiteindelijke nummer 1, 2 en 3 bekend gemaakt. Daarnaast is er de juryprijs. De jury kijkt naar originaliteit, creativiteit en programmeerkwaliteiten. Teams kunnen zowel de publieksprijs als de juryprijs winnen.

Waarom ScratchMatch?
Er zijn letterlijk honderden initiatieven in Nederland om leerlingen te leren programmeren, coderen, robots bestuderen, etc. Verreweg de meeste van dit soort initiatieven komen vanuit het bedrijfsleven en worden dus gesponsord door commerciële partijen.

ScratchMatch komt vanuit het onderwijs en wordt georganiseerd door vrijwilligers. Het is een laagdrempelige manier om leerlingen te stimuleren te programmeren. Het is leuk, leerzaam en ook nog eens helemaal gratis!


De kickoff
Op dit moment hebben bijna tien scholen zich al aangemeld om mee te doen met ScratchMatch, maar er is natuurlijk ruimte voor veel meer! Het leek ons goed om een kickoff moment in te plannen zodat we met potentiële deelnemers in gesprek konden gaan.

Voor ons was het een spannend moment want het was de eerste keer dat we ons idee overlegden met leerkrachten, ouders en kinderen! Tijdens de kickoff is eerst bovenstaande algemene informatie uitgewisseld. Daarna kwamen we bij een meer praktische uitwerking van ScratchMatch op scholen. Naar ons idee ziet dat er ongeveer als volgt uit:
  • Opstartfase: wat is Scratch eigenlijk? Wat is ScratchMatch?
  • Droomfase: wat kun je bedenken voor project? Alles kan/mag/is goed.
  • Hulpfase: raadpleeg handleidingen, instructievideo's, interne HELP van Scratch om aan de slag te gaan.
  • Klooifase: lekker experimenteren, uitproberen en verkennen van mogelijkheden.
  • Frustratiefase: soms loop je vast, stuit je tegen een moeilijk probleem, begrijp je niet waarom iets niet lukt...
  • Uitwisselfase: help elkaar, geef elkaar tips, debug het programma. Maar ook spieken en jatten van anderen!
  • Doorontwikkelfase: bouw je project verder uit, finetunen van details, pimpen of zelfs versie 2.0 bouwen.
  • Competitiefase: tijd om jouw project door anderen te laten beoordelen!

Tijdens de kickoff werden er goede aanvullingen gegeven en kritische vragen gesteld. Zo is het uitvoeren van unplugged activiteiten op een school een goede aanloop om met Scratch aan de slag te gaan. Zeker als de leerlingen nog geen ervaring hebben met programmeren. Ook zullen deze fases waarschijnlijk niet lineair lopen en maar continu door elkaar heen.

Scholen zijn wat ons betreft vrij in de mate van aansturing en tijdsinvestering. Overigens, enthousiaste leerlingen kunnen altijd buiten schooltijd verder werken aan hun project. En dit project mag van alles zijn in Scratch. Dat kan een game zijn, maar ook een animatiefilm, muziekstuk of nog wat anders.

Een team bestaat wat ons betreft het liefst uit tweetallen. Met een groepje van drie of vier leerlingen, doen er al snel een aantal voor spek en bonen mee. In principe mogen alle leerlingen meedoen, maar Scratch is aan te raden voor leerlingen vanaf groep 6.

Tussen de schoolcompetitie en de regiofinales zijn teams vrij om hun project verder te verbeteren. De rest van de school mag hier zelfs bij helpen. Hetzelfde geldt voor de periode tussen de regiofinale en de landelijke finale.

Ook buitenschoolse clubs mogen mee doen aan ScratchMatch, zolang er maar meerdere teams zijn om een interne competitie te houden om te bepalen welk team er door mag naar de regiofinale.

Het vervolg
De komende maanden staan er belangrijke data gepland. Hieronder een overzicht:
  • 1 december 2015 (uiterste aanmelddatum voor scholen om mee te doen);
  • 1 februari 2016 (uiterste datum voor scholen om de schoolwinnaar door te geven);
  • 13 februari 2016 - Regiofinales
  • 23 april 2016 - Landelijke finale
We hopen dat de komende maanden nog veel meer scholen zich aansluiten bij ScratchMatch, zodat er echt een feestje zal worden! Mocht je nog vragen hebben, neem dan gerust contact met ons op. Of, meld je nu direct aan voor ScratchMatch via www.scratchmatch.nl!

Bekijk hieronder alvast een instructievideo om een game in Scratch te programmeren!


zaterdag 10 oktober 2015

Kickoff Codeweek 2015

Vandaag was in het Science Center NEMO in Amsterdam de officiële kickoff van Codeweek 2015. Het was een fijn weerzien van vele mensen en volgens mij een goede start van de Codeweek. Echter, na een ijzersterk begin met een duidelijke focus op het onderwijs, eindigde de kickoff met een behoorlijke reclamezuil voor sponsorende bedrijven en hun individuele initiatieven. Niet iedereen was daar even gecharmeerd van... Hieronder staan mijn bevindingen van de dag.


Kickoff Codeweek
Van 10.00 tot 12.00 uur waren er diverse sprekers. Dagvoorzitter Tineke Netelenbos sprak alles vlekkeloos aan elkaar. Netelenbos gaf aan dat er ruim 8000 evenementen in heel Europa plaatsvinden tijdens deze Codeweek. Het doel is volgens haar vooral om kinderen te leren coderen, uitproberen, problemen op te lossen en creatief bezig te zijn.

Simone Walvisch - PO-Raad
Het verhaal van Simone begon met een YouTube video van een dreumes die denkt dat een tijdschrift een iPad is die niet werkt. Aan het eind van de video zit de dreumes in kwestie achter een iPad die wel naar behoren werkt...

Dit soort video's heb ik vaker zien langskomen in het debat rondom de noodzaak van programmeren in het onderwijs. Zelf vind ik het een zeer onhandige video om te gebruiken als illustratie. Ik heb zelf twee dreumesen gehad en zij hebben nooit de neiging gehad om op tijdschriften (of boeken) te pinchen of te zoomen. Zij leerden gewoon om de bladzijden om te slaan... Of in de video is het toevallig een dreumes die nog nooit van z'n leven een tijdschrift heeft gezien, terwijl hij wel dagelijks uren en uren met een tablet bezig is... Dat is een heel andere opvoedkwestie...

Als ik heel eerlijk ben geloof ik weinig van dreumesen die gefrustreerd een tijdschrift afdoen als inferieure technologie. Noch denk ik dat zij in staat zijn om een app op de iPad echt naar hun hand te zetten. Veel verder dan lukraak icoontjes aanraken lijkt het vaak niet te gaan. Maar goed, ik laat mij graag door wetenschappelijk onderzoek corrigeren op dit gebied!

Vervolgens stelde Simone dat we in het onderwijs de plicht hebben om aan te sluiten bij de verschillende leerstijlen van kinderen (die ze bijna digital natives noemde). Nog twee mythes die onder andere in het boek Jongens zijn slimmer dan meisjes van Pedro De Bruyckere en Casper Hulshof worden ontkracht... Goed, Simone moest even haar best doen om mij te overtuigen van haar standpunten. Maar dat heeft ze vervolgens wel gedaan!

Ze geeft aan dat programmeren niet is als het leren van een vreemde taal, maar meer te vergelijken is als het goed aanleren van je moedertaal. Je moet de taal niet alleen verwerven, maar ook kunnen beoordelen en verstrekken. Dit zijn veel bredere vaardigheden dan bijvoorbeeld bij Frans en Duits wordt behandeld. Daarnaast linkte zij het leren programmeren ook aan het mediawijs en digitaal geletterd maken van leerlingen. Een taak voor het onderwijs, zo stelt ook het recente advies van Onderwijs 2032.

Het advies van de PO-Raad is om geen apart vak van programmeren te maken, maar om vanuit visie op onderwijs te beginnen en het te integreren in het hele curriculum. Hoe scholen dat doen, is aan hen. Het is hun verantwoordelijkheid om keuzes te maken. Dat is nu eenmaal de vrijheid van het Nederlandse onderwijs.


Remco Pijpers - Kennisnet
Vandaag publiceert Kennisnet Computing-onderwijs in de praktijk (download) waarin helder wordt beschreven hoe het implementatieproces van verplicht programmeren vanaf de kleuters in Groot-Brittannië is verlopen. Het onderzoek stelt dat wij veel van de Britten kunnen leren, zoals we dat eigenlijk al eeuwen doen.

Remco begon met een vergelijking uit de 18e eeuw, waarin James Watt een patent aanvroeg op de stoommachine. Daarmee begon eigenlijk de industriële (r)evolutie. Niet dat Watt de daadwerkelijke uitvinder van de stoommachine was, die was namelijk al veel eerder bedacht. Echter, Watt was zo slim om het eerste concept kritisch door te lichten en te verbeteren. Een echte computational thinker!

Remco presenteerde enkele conclusies van de publicatie. Het doel van het Britse computing-onderwijs is om leerlingen te leren de wereld waarin zij leven naar hun hand te kunnen zetten. Dat doen zij al vanaf jonge leeftijd, vooral met zogenaamde unplugged activiteiten.

Volgens de publicatie kunnen we in Nederland vooral het volgende goed leren van de Britten:
  • Begin met het uitwerken van je visie;
  • Benut de Britse didactische ervaringen;
  • Zorg voor goede (bij)scholing van leerkrachten;
  • Sluit aan bij buitenschoolse activiteiten.
Gelukkig doen we ook al heel veel goed in Nederland:
  • Er zijn veel jonge rolmodellen, zoals Jiami en Nick Jordan;
  • Er is een goede samenwerking met het bedrijfsleven;
  • Er zijn al ontzettend veel initiatieven in het onderwijs. Nu is het de taak van onder andere Kennisnet om deze te ondersteunen en deze groep groter te maken.
Een meer uitgebreide analyse van deze publicatie volgt binnenkort op mijn blog.



Petra Fisser - SLO
Op dit moment is programmeren slechts een onderdeel van het keuzevak Informatica voor de bovenbouw van HAVO/VWO... SLO is druk bezig met het concreet uitwerken van de 21st century skills in concrete leerlijnen voor het onderwijs. Vanuit het leerplankader wordt zorgvuldig gekeken waar programmeren eigenlijk thuis hoort in het curriculum. Ze gaan daarbij uit van de overkoepelende term Digitale geletterdheid wat volgens hen bestaat uit:
  • ICT-(basis)vaardigheden;
  • Mediawijsheid;
  • Informatievaardigheden;
  • Computational thinking skills.
Dit maakt op dit moment nog geen structureel onderdeel uit van het curriculum. Bovendien voelt 2/3 van de leerkrachten zich niet bekwaam om hier aandacht aan te besteden... SLO is druk bezig om over een paar maanden een publicatie te lanceren waarin echt een concrete leerlijn is uitgewerkt, waardoor hopelijk scholen wel de integratie kunnen maken. Maar, zo geeft ook Petra aan, het vraagt ook een flinke dosis geduld om het allemaal te implementeren en realiseren.

Teun Meijer en Sandra Legters - FIER & OPONOA
Eén van de versnellingsaanvragen van Kennisnet is van FIER & OPONOA, waar Teun Meijer en Sandra Legters werken aan een uitgewerkte leerlijn programmeren voor het PO. Zij zien programmeren niet als taal, maar als materiaal om mee te kunnen bouwen.

In hun werk sluiten zij zo veel mogelijk aan bij SLO (zie hierboven). Daarbij willen ze tijdoverstijgend te werk gaan, dat wil zeggen, niet louter inzetten op de populaire kleuterrobot van deze maand. Het gaat om uitgewerkte principes met een langere houdbaarheidsdatum van twee jaar. En ze willen aansluiten bij alle praktijkervaringen die zij reeds hebben opgedaan de afgelopen jaren. Ze zetten in op vaardigheden als ruimtelijk inzicht, probleem oplossend vermogen en het kunnen begrijpen van de wereld.

De focus ligt op unplugged activiteiten. Deze liggen volgens hen dichtbij de belevingswereld van leerkrachten en daardoor kansrijker om daadwerkelijk gedaan te worden in de klas. In hun eerste concept gaan zij dan ook voornamelijk uit van computational thinking wat meer omhelst dan programmeren.

Een belangrijke didactiek die zij stimuleren is het laten debuggen door leerlingen (fouten opsporen en verbeteren). Hun eindrapport wordt in april 2016 opgeleverd en hanteert de volgende structuur:
  • Visie (meerwaarde van deze leerlijn);
  • Urgentiebesef duidelijk maken bij leerkrachten;
  • De leerlijn zelf (op basis van SLO);
  • Creëren van draagvlak (integratie in het curriculum);
  • Verschillende scholingsopties;
  • Wat kunnen bedrijven en uitgeverijen bieden?

Debat in de zaal aan de hand van stellingen
Een interessant programma-onderdeel was het debat in de zaal aan de hand van de volgende stellingen:
  • In 2032 is programmeren als vaardigheid voor kinderen net zo belangrijk als taal en rekenen.
  • Programmeren moet een verplicht deel in het curriculum van de Pabo zijn.
  • Via naschoolse activiteiten zijn kinderen het best te motiveren voor programmeren.
  • Zonder ouders lukt het nooit om kinderen aan het programmeren te krijgen.
Ik heb de discussies niet meegeschreven en ik zal hier ook niet proberen om ze in tekst na te bootsen. Wel kan ik zeggen dat het publiek graag discussieerde en dat er mooie diverse invalshoeken waren. Ik vond het fijn dat iedereen elkaar nuanceerde en er co-kenniscreatie plaatsvond.

Op de tweede stelling werd ik actief gevraagd mijn mening te geven. Blijkbaar was ik de enige Pabo-docent in de zaal (waar waren al mijn landelijke collega's?!). Ik gaf aan dat ik sec programmeren te smal vind, maar dat computational thinking zeker een verplicht onderdeel zou moeten zijn. Het gaat daarbij namelijk om een manier van denken, waarbij kinderen ook niet bang hoeven te zijn om fouten te maken. We willen dat kinderen een onderzoekende houding ontwikkelen en durven uit te proberen.

Nu, middels dit blog, wil ik hieraan toevoegen dat ik vind dat we als lerarenopleiding de verantwoordelijkheid hebben om voorop te lopen in de maatschappij. Wij moeten onze studenten inspireren en tonen wat mogelijk is. In de praktijk ervaren studenten vaak weerbarstigheid en stugheid (gelukkig niet altijd). Ik vind ook dat we als Pabo een plek moeten zijn voor nascholing en professionalisering van huidige leerkrachten. We hebben immers de gezamenlijke taak om kinderen op te laten groeien in een wereld die zij begrijpen en waarin zij kunnen participeren.



James van Thiel - Codestarter
Codestarter is een initiatief van Science Center NEMO en Platform Bèta Techniek (met sponsoring van Google) om kinderen kennis te laten maken met de 21st century skills. James geeft aan dat binnen vijf jaar maar liefst vijf miljard mensen wereldwijd online zullen zijn. 

Ze bekijken de noodzaak van programmeren vooral vanuit het bedrijfsperspectief. Ze vinden dat meisjes en achterstandsgroepen de kans moeten krijgen om met programmeren in aanraking te komen. Vandaag is hun website online gekomen: www.codestarter.nl Het grappige van deze website is dat je 'm kunt hacken. Maar dat is natuurlijk niet veel meer dan een gimmick...

Ronilla Snellen - CodePact
Vanuit Stichting CodeUur is Ronilla doorgerold naar aanjager van het CodePact. Een initiatief waaraan steeds meer bedrijven zich verbinden. Het gaat om vrijwilligers die kinderen willen leren programmeren (maar er zit natuurlijk wel enig commercieel belang achter...).

Ronilla presenteerde een flink aantal partners, zoals Bomberbot, ECP, gemeente Amsterdam. Google, IBM Nederland, Like to Share, Malmberg, NL ICT, Q42, Randstad, CodeUur, VHTO en Microsoft. De laatste overhandigde ter plekke zelfs een cheque ter waarde van $100.000. (Zoals Youp van 't Hek ooit uitlegde: dit soort cheques zijn altijd heel groot, anders geloven mensen niet dat het om een groot bedrag gaat...)

Op het podium kwamen vervolgens zestien nieuwe partners (waaronder Bol.com, Jiami en Code Avengers) die hun handtekening onder het CodePact zetten. Een mooie commitment. Ronilla stelde duidelijk dat het bedrijfsleven graag faciliteert en investeert. Ze doet een nadrukkelijk oproep aan het onderwijs en de politiek om het nu verder op te pakken.

Conclusie
Al met al vond ik het een fijne start van de Codeweek. Met name het sterke begin vond ik erg inspirerend. Ik vond het mooi om zoveel onderwijsgedreven initiatieven te zien om computing-onderwijs op de kaart te krijgen. Wel vond ik het jammer dat de zaal voornamelijk gevuld was met mensen vanuit het bedrijfsleven. Echt veel onderwijsmensen waren niet aanwezig... Een gemiste kans!

Aansluitend op deze kickoff had ik op het dakterras van NEMO in kleine kring de kickoff van een eigen project: ScratchMatch. Om deze kickoff voldoende aandacht te geven, schrijf ik morgen een apart blogbericht daarvan!

Al mijn foto's van deze dag zijn beschikbaar via https://flic.kr/s/aHskn11UU4


vrijdag 9 oktober 2015

Workshop: Makey Makey


Vanmiddag heb ik op de HU Pabo een workshop rondom de Makey Makey georganiseerd. Meer dan twintig enthousiaste deelnemers hebben aan de workshop meegedaan! Onder leiding van Pauline Maas (www.4pip.nl), ging iedereen ontzettend actief aan de slag. Hieronder staat mijn verslag van deze fantastische middag.

Minicollege
Ik begon de middag met een echt minicollege van vijftien minuten. De inhoud hiervan heb ik grotendeels gebaseerd op het bijna verschenen adviesrapport van Kennisnet Computing-onderwijs in de praktijk. Deze publicatie verschijnt zeer binnenkort online, maar als extern adviseur had ik reeds toegang tot een aantal conceptversies.

Hieronder staan de slides van mijn minicollege. Wanneer binnenkort de publicatie openbaar beschikbaar komt, zal ik hier een apart blogartikel over schrijven.




Een eerste kennismaking
Zodra Pauline het stokje overnam, ging het heel vlot. Nadat zij zich had voorgesteld en enkele demonstratievideo's had getoond, moesten de deelnemers actief aan de slag voor een eerste kennismaking met de Makey Makey. Nog even onwennig om alle draadjes vast te pakken, lukte het toch vrij snel om een soort menselijke piano na te bootsen. Zie onderstaande video voor een impressie.


Daarna mochten studenten in twee- of drietallen zelf aan de slag met een Makey Makey. Eerst überhaupt maar eens die Makey Makey uitpakken en aansluiten op een laptop. En daarna zelf proberen zo'n piano te maken. Ze kregen een half uurtje om er op deze manier mee te ontdekken, te klooien.

Na dat half uur was het tijd om te focussen. De groepjes kregen één uur de tijd om een creatief project uit te denken en te bouwen met de Makey Makey en talloos kosteloos materiaal, zoals rietjes, karton, bekertjes water, fruit, frutsels, schoenendozen, piepschuim en aluminiumfolie.


De groepjes gingen allemaal op hun eigen manier aan het werk. Sommigen gingen vooral eerst goed nadenken en overleggen, anderen gingen direct van alles en nog wat uitproberen. Een soort van rapid prototyping. Soms werkte iets, maar vaak ook nog niet. Hoe komt dat? Kan ik dat oplossen? Hoe kan het beter?

Voor mij was het enorme enthousiasme prachtig om te zien. Telkens kwamen er vragen van deelnemers in de trant van 'Mag ik dit ook proberen?' of 'Mogen we dat ook gebruiken?' Het is een beetje als een kind in de snoepwinkel dat twee minuten gratis zijn gang mag gaan.

De projecten
Na een uur legden we al het werk stil en gingen we met alle deelnemers één voor één de projecten langs voor een korte demonstratie. Zo was er een game die met je blote voeten bestuurd kon worden, een interactieve thematafel over het strand met diverse geluidseffecten en een echte Raar Maar Waar Quiz!

Sommige projecten waren (grotendeels) klaar, anderen hadden eigenlijk nog een half uurtje nodig om afgerond te worden. Maar iedereen heeft in een kort tijdsbestek een enorme grote sprong gemaakt en iets ontzettend gaafs gepresteerd!


Pauline gaf studenten de opdracht om regelmatig wat foto's en video's te maken van het proces. Na afloop hebben ze deze met behulp van de app Magisto om getoverd tot een mooie video. Al deze resultaten (en meer bronnen van de middag) zijn verzameld in een Padlet: http://nl.padlet.com/4pip/makeymakey

De transfer naar de eigen praktijk
Toen het lokaal weer enigszins was opgeruimd, hebben we met de hele groep nagedacht over de transfer naar het onderwijs. Hoe kan deze workshop, deze manier van werken, deze leskist met Makey Makey's nu gebruikt worden in het onderwijs?

Het feit dat je eerst zelf kon aanklooien was erg prettig. Zo leer je de Makey Makey alvast een beetje kennen en wordt het wat minder eng. Die fase is dus belangrijk. Maar ook een zelf een gericht project maken is heel waardevol. Daarvoor is wel veel extra materiaal nodig om lekker te kunnen experimenteren. De hele cyclus van ontwerpend leren kwam in feite naar voren en hoe belangrijk het is om jezelf te kunnen blijven verbeteren, zonder dat het direct goed of fout is.

Een aantal deelnemers wilde eigenlijk gelijk wel met de Makey Makey aan de slag gaan op hun stagescholen. Dat was natuurlijk ontzettend goed om te horen. De leskist is zeker te lenen door studenten! Sommigen zagen dit vooral zitten met leerlingen in de bovenbouw, maar twijfelden of het ook voor jonge kinderen geschikt zou zijn. Anderen wilden het juist wel weer uitproberen inde onderbouw. We spraken af om vooral allemaal aan de slag te gaan en elkaar te informeren over de leerervaringen.


Conclusie
Wat is het toch geweldig om zo'n fantastische workshop te kunnen geven aan enthousiaste deelnemers. Pauline Maas komt op haar vrije dag helemaal naar de HU Pabo om deze te verzorgen! De workshop staat los van het Pabo curriculum en is echt een extra feestje om te kunnen doen. Na Scratch en de Raspberry Pi was dit de derde workshop die ik heb georganiseerd.

Na de afronding kreeg iedereen een eigen certificaat mee naar huis. De meeste deelnemers waren vooral benieuwd wanneer de volgende workshop zou plaatsvinden. En wat dan natuurlijk precies het onderwerp is... Voor mij een uitdaging om weer nieuwe plannen te maken!

Al mijn foto's van de workshop zijn te bekijken via https://flic.kr/s/aHskmjvE8b

maandag 5 oktober 2015

Podcast #05 Rudolf Bekendam: Onderzoek naar programmeren op de basisschool


In mijn vijfde podcast spreek ik met Rudolf Bekendam, student aan de Pabo van Hogeschool Utrecht. Hij heeft onderzoek gedaan naar programmeren op de basisschool. Met Rudolf praat ik onder andere over waarom programmeren zo belangrijk is, wat leerlingen leren en waar je als school rekening mee moet houden.

Luister hieronder naar ons gesprek via Soundcloud.com.



Het onderzoeksverslag van Rudolf is beschikbaar via www.scribd.com/Onderzoeksverslag-Programmeren

Je kunt je ook in iTunes abonneren op mijn podcast, door in de iTunes store (of de podcast app op de iPhone) te zoeken op Don Zuiderman.

Reacties op deze podcast zijn van harte welkom, bijvoorbeeld onderaan deze blogpost of via Twitter (@BekendamRudolf of @donzuiderman).

zondag 4 oktober 2015

Boek review: What's Appening

Auteur Marieke Dijkers werkt ook als leerkracht in het voortgezet onderwijs. Zo geeft ze Engels en Duits in de onderbouw van het VMBO. Voor haar tweede jeugdroman, What's Appening? werd ze geïnspireerd door haar eigen leerlingen. Het verhaal speelt zich af in de belevingswereld van jonge tieners en behandelt thema's als verliefdheid, vriendschappen en (cyber)pesten.


Het plot
Thijs (14) heeft verkering met Milou, het populairste meisje op school. Ze zijn ontzettend verliefd en hun wereld kan niet meer stuk. Totdat een jaloerse klasgenoot door cyberpesten niet alleen hun relatie verbreekt, maar ook Thijs tot paria van de school degradeert. De hele school roddelt over hem en ook thuis wordt hij achtervolgd door bedreigingen en nare opmerkingen. Het meeste gebeurt via Whatsapp en andere sociale media. Thijs kan zich er niet voor afschermen en één voor één verliest hij vrienden om zich heen. Hij weet zich geen raad en zijn wanhoop wordt steeds groter.

Mijn bevindingen
Laat ik allereerst stellen dat ik geen neerlandicus of (jeugd)literatuur-specialist ben. Over de literaire kwaliteit van het boek durf ik geen oordeel te vellen. Het boek is logisch opgebouwd. Er is een inleiding en duidelijke probleemstelling, een climax en een (erg nette) afronding.

Ik vind het boek heel toegankelijk geschreven, met korte hoofdstukken en regelmatige wisselingen in vertelperspectief. Het aardige daarvan is dat je als lezer inkijkjes krijgt in de gedachten van meerdere personages. Daarmee worden zelfs bijfiguren driedimentionale karakters.

Ik werd zelf gegrepen door het verhaal en heb het boek eigenlijk in één ruk uitgelezen. Het verhaal begint heel herkenbaar en onschuldig, maar al gauw escaleert de situatie gigantisch. Dat gebeurt met name door het gebruik (misbruik) van sociale media in combinatie met de sociaal emotionele ontwikkeling die tieners doormaken. Het is knap hoe Marieke hun leefwereld zo treffend weet te beschrijven. Ik vond het opvallend hoe normaal en vanzelfsprekend jonge tieners de digitale wereld ervaren en zich daarin bewegen.

Wat mij betreft had het verhaal zeker langer mogen duren. Misschien is een vervolg of een spin-off van dit verhaal een mooi idee om te kijken hoe deze karakters zich verder ontwikkelen als ze de adolescentie in gaan.

De relevantie voor het onderwijs
Ik geef nu al meerdere jaren les over mediawijsheid (waaronder cyberpesten), maar dit is de eerste keer dat ik zelf echt ervaarde - via hoofdpersoon Thijs - hoe ontzettend groot de impact van cyberpesten is. Je voelt je als lezer net zo machteloos als Thijs. Complimenten voor Marieke om dit zo geloofwaardig en indrukwekkend in een verhaal te verwerken!

Voor het onderwijs is dit een relevant boek omdat het onderwerp cyberpesten bespreekbaar wordt gemaakt. Je kunt dit boek in de bovenbouw van een basisschool voorlezen en aan de hand daarvan klassengesprekken voeren over mediapedagogiek. Daarnaast is het voor leerkrachten een mooie manier om zich te verplaatsen in de belevingswereld van hun leerlingen. Wat mij betreft dus echt een aanrader!


What's Appening? verschijnt op 7 oktober. Het boek is voor lezer vanaf ongeveer 11 jaar en is onder andere verkrijgbaar via www.mariekedijkers.com/webshop